«Սկեսրայրս անօգնական հաշմանդամ մարդ էր, մայրը` մահամերձ, հոգեվարքի մեջ, միայն սկեսուրս է դիմադրություն ցույց տվել»

Ապրիլի 2-ի գիշերը ադրբեջանական զորամիավորումները մտել էին ԼՂՀ Մարտակերտի շրջանի Թալիշ գյուղ, որտեղ այդ պահին մնացել էին մի քանի խաղաղ բնակիչներ, գնդակահարել էին Վալերա Խալափյանին և նրա կնոջը՝ Ռազմելա Վարդանյանին, կտրել նրանց ականջները։ Նրանք գնդակահարել էին նաև ընտանիքի մեծ մորը` 1924-ին ծնված Մարուսյա Խալափյանին:
Եղեռնի այս տեսարանները ցնցեցին համացանցը: Թշնամու ձեռագիրը նույնն է: Քնած սպա Գուրգեն Մարգարյանին կացնահարողի ձեռագիրն է: Սումգայիթում ջարդեր իրականացողի ձեռագիրը: Թալիշում տեղի ունեցած սպանությունները ռազմական հանցագործություն են:
Սպանությունը պատկերող լուսանկարներում մարդիկ են, իրական մարդիկ, դեռ երեկ մեր կողքին ապրող մարդիկ: «Ասես կինոյում լինեինք: Գիշերը` ժամը 2-ի կողմերն էր: Չդադարող կրակոցներ սկսվեցին: Կրակոցներ միշտ լինում են, բայց այս անգամ շատ դաժան էր, աննկարագրելի: Գյուղը գետնին էր հավասարվում: Մենք ականատեսն էինք այդ ամենի: Մարդիկ խուճապահար փախչում էին»,- պատմում է Վալերա Խալափյանի տղայի կինը` ԳՈՀԱՐ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆԸ: Ամուսինը` Գագիկ Խալափյանը, կնոջն ու վեց մանկահասակ երեխաներին տարհանելուց հետո հետ է գնում, որ ծնողներին տանի, բայց չի հասցնում: Ադրբեջանցիները սկսում են կրակել: Հրաշքով է ողջ մնում: Նույն ընթացքում տուն են մտնում ու իրականացնում սպանդը: Գագիկ Խալափյանին չի հաջողվում փրկել ծնողներին ու տատին:
Գոհարն ասաց, որ համացանցում շրջանառվող տեսանյութերի մասին գիտի, բայց չի ցանկացել տեսնել դրանք. «Սկեսրայրս անօգնական հաշմանդամ մարդ էր, մայրը` մահամերձ, հոգեվարքի մեջ, միայն սկեսուրս է դիմադրություն ցույց տվել»:
Թալիշում ադրբեջանցիների կողմից դաժանաբար սպանված ընտանիքի որդին, կինը և երեխաները ներկայումս ապաստանում են Գագիկ Խալափյանի հորաքրոջ տանը: Երեխաները վեցն են` Նարինե, Վարդան, Անգելինա, Սիլվա, Մարատ, Ռազմելա:
«Ավագ դուստրս` Նարինեն, սովորում է 8-րդ դասարանում, պատահարից հետո ցնցումներից չէինք կարողանում դուրս բերել, թե ինչ հետևանք կունենա հետո, չգիտեմ: Ավագ որդիս` Վարդանը, վեցերորդ դասարանի աշակերտ է: Նա փորձում է թաքցնել ապրումները, բայց ծանր հոգեվիճակում է, գիտի, որ տատիկին էլ չի տեսնելու, ուզում է վերադառնալ, վրեժխնդիր լինել…»,- արցունքները չի զսպում երիտասարդ, բազմազավակ կինը:

Ընտանիքի ամենակրտսեր անդամը վեց ամսական է: Նա կրում է տատի` Ռազմելայի անունը:
Խալափյանների ընտանիքը զբաղվում էր հողագործությամբ, անասնապահությամբ: Երկհարկանի տունը կառուցել են պատերազմից հետո: Գոհարն ասում է, որ գյուղում կյանքը միապաղաղ էր, անշարժ, անհետաքրքիր, վտանգն էլ` մյուս կողմից: Եթե սահմանին մոտ ես, ամեն րոպե վտանգի սպառնալիք կա: Պատերազմը բիրտ ու անխնա ձևով ներխուժեց խաղաղ ու համեստ այս տունը: Ներկայումս Խալափյանները անօթևան են ու անօգնական: Դաժան այդ միջադեպը ամբողջ աշխարհի ուշադրության կենտրոնում է, ընտանիքը, սակայն, դուրս է մնացել պետական հոգածությունից: Մեր պարտքն ենք համարում պատկան մարմինների ու մտահոգ անձանց ուշադրությունը սևեռել մայրաքաղաքում ապաստանած ընտանիքի վրա, թողնում ենք նաև հեռախոսահամար, անհրաժեշտության դեպքում նրանց հետ կապ հաստատելու համար (094 63 99 03):

Սպանված Խալափյանների հուղարկավորության արարողությունը տեղի է ունեցել ՈՒմուդլու գյուղում:
Թալիշ գյուղն ազատագրված է:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ